Mało kto pamięta o tym, że pierwsze wybory Złotych Biegów przeprowadzone w 2001 roku odbyły się na podstawie... papierowych ankiet rozdawanych na wybranych biegach. Uczestnicząc w maratonach i półmaratonach rozdawaliśmy przypadkowo wybranym biegaczom 2-stronicową ankietę, na której zaznaczali oni w skali od 1 do 5 swoją ocenę poszczególnych elementów biegu takich jak punkty żywnościowe, pakiet startowy, medal, prysznice na mecie, możliwość noclegów, własną satysfakcję z biegu itd. Wyniki tak wypełnionych przez kilkunastu biegaczy ankiet były dość przypadkowe, ale pamiętajmy o tym, że nie było wtedy jeszcze możliwości wypełniania ankiet w Internecie - dostęp do sieci miało zaledwie 2-3 procent biegaczy. Ostatecznie po kilku miesiącach ankieta trafiła także w wersji elektronicznej na naszą stronę, i wypełniło ją kilkanaście kolejnych osób.

Oto historyczne, pierwsze wyniki głosowania na Złote Biegi (za sezon 2001)

1. IX Bieg Fiata, Bielsko-Biała, 10 czerwca 2001
2. IX Półmaraton Świętokrzyski, Bukowa, 26 maja 2001
3. XXVIII Bieg Maratoński, Dębno, 8 kwietnia 2001
4. I Prokom Maraton, Gdynia, 10 luty 2001
5. II Sztafety Maratońskie, Głębokie, sierpień 2001
6. XX Supermaraton Calisia, Kalisz, 7 październik 2001
7. MP Seniorów w Biegach Górskich, Korbielów, 9 czerwca 2001
8. XIX Bieg Uliczny, Krapkowice, 1 maja 2001
9. X Maraton Ekologiczny, Lębork, 17 czerwca 2001
10.V Bieg Przełajowy o Nóż Komandosa, Lubliniec, 6 październik 2001
11.XI Półmaraton, Piła, 9 września 2001
12.II Hansaplast Maraton, Poznań, 14 październik 2001
13.XVIII Półmaraton Szlakiem Walk nad Bzurą, Sochaczew, 9 września 2001
14.XVIII Bieg o Puchar Chomiczówki, Warszawa, 21 stycznia 2001
15.XIII Bieg Niepodległości, Warszawa, 11 listopada 2001
16.XIX Maraton Wrocławski, 22 kwietnia 2001
17.II Półmaraton im. Dzieci Wrześnińskich, Września, 1 kwietnia 2001
18.XV Czteroetapowy Bieg Pokoju, Zamość, 30 sierpnia 2001

Taka forma oceniania imprez - poprzez punktowanie poszczególnych elementów biegów - wydawała się początkowo bardzo dobrym rozwiązaniem. Proste zasady, wymierne wyniki. Wystarczyło podsumować punkty, wyciągnąć średnią, i otrzymywało się listę biegów od najlepszego do najgorszego...

Niestety już pierwsze wybory pokazały jasno, że tego typu rozwiązanie jest obciążone dużymi błędami. Biegu nie można oceniać niczym samochodu patrząc tylko i wyłącznie na jego osiągi. Taka formuła głosowania powodowała, że gubiło się to, co w imprezach biegowych jest najważniejsze - klimat biegu. Zagadnienia techniczne są częścią imprezy ale nie oddają ducha i klimatu panującego podczas biegu. Oznakowane na trasie kilometry, sprawna obsługa w biurze zawodów czy łatwo dostępne szatnie i prysznice to elementy ważne, ale nie jedyne, które powinny decydować o tym, czy bieg był udany. Pierwsze wybory Złotych Biegów pokazały nam, że wiele doskonałych klimatycznie imprez poddanych surowej, wręcz matematycznej ocenie, zajmowało w tak przygotowanym zestawieniu bardzo odległe miejsca. Dobrym tego przykładem był Czteroetapowy Bieg Dzieci Zamojszczyzny, który z oceną zaledwie 67 procentów zajął ostatnie z nagradzanych miejsc.

Pierwszą próbą było rozdzielenie oceny „technicznej” od oceny klimatu imprezy tak, by oceny z ankiety stanowiły 50% oceny końcowej, a oceny „klimatu” pozostałą jej część. Szybko okazało się jednak, że takie porównywanie w sztywnych ramach także dalekie jest od ideału - nie można wszak jedną miarą ocenić wielkiej imprezy organizowanej w dużym mieście z imprezą kameralną lub przełajową. Przykładowo w Biegu o Nóż Komandosa w Lublińcu część elementów znajdujących się w ankiecie takich jak punkty żywnościowe, zabezpieczenie trasy przed ruchem samochodowym czy noclegi - nie istniało i bieg nie mógł uzyskać za nie punktów, co obniżało mocno jego końcową ocenę. Te elementy nie występowały na biegu nie dlatego, że organizator się o nie zatroszczył, ale dlatego, że nie w każdym biegu są one potrzebne. Imprezy na krótkich dystansach nie muszą przecież oferować wszystkich rozwiązań spotykanych z maratonów, i tak na przykład lokalne biegi na 10 km zwykle nie oferują noclegów na sali gimnastycznej. Na tym dystansie nie są także zawsze potrzebne punkty z wodą - to zależy od terminu imprezy. Trudno więc karać taki bieg odebraniem w ankiecie punktów za brak stanowisk żywieniowych na trasie.

Dlatego też już w drugiej edycji Złotych Biegów postanowiliśmy odejść od stosowania ankiety punktującej poszczególne elementy składowe biegu, postanowiliśmy zaś przyznawać certyfikaty podczas debaty redakcyjnej. Ankieta zaś została uproszczona, i po kilku latach ewolucji przekształciła się w znany Wam dział Ranking, w którym oceniacie imprezy przyznając im po prostu punkty w skali od 1 do 10.

Wybory w 2002 roku przeprowadziliśmy za pomocą internetowego chat’u. Ustaliliśmy termin, godzinę, poinformowaliśmy naszych wciąż nielicznych jeszcze wtedy czytelników, i w ciągu 3 godzin elektronicznej dyskusji wybraliśmy 18 najlepszych naszym zdaniem imprez.

W roku 2002 także po raz pierwszy - na podstawie przeprowadzonego wśród czytelników konkursu - pojawi się logotyp Złotych Biegów. Wygrała propozycja Łukasza Rosińskiego z WKB Meta Lubliniec, która przetrwała aż do 2005 roku:

Pierwszy logotyp Złotych Biegów

Początkowo zakładaliśmy, że Złote Biegi będą jedynym wręczanym wyróżnieniem. Okazało się jednak szybko, że ze względu na znaczne zróżnicowanie imprez trudno jest porównywać imprezy wielkie, organizowane przez miasta lub Ośrodki Sportu i Rekreacji, z imprezami małymi przygotowywanymi często przez osoby prywatne. Dlatego też już w kolejnym sezonie wprowadziliśmy nowa kategorię wyróżnień przeznaczonych dla mniejszych imprez - FILIPIDESY. Kategoria ta obejmowała także wyróżnienia specjalne dla najlepszego debiutu organizacyjnego roku i najciekawszej formuły biegu. Przyznaliśmy także po raz pierwszy dwie nagrody specjalne - tytuł Honorowego Biegacza 2003 roku otrzymał Wojciech Gruszczyński z Bełchatowa, a tytuł Honorowego Organizatora 2003 roku Tadeusz Lizut, Dyrektor OSiR Zamość.

Łączna liczba wręczanych wyróżnień w 2003 roku wzrosła do 22.

Wojciech Gruszczyński odbiera certyfikat Honorowego Biegacza 2003

W tym samym 2003 roku Złote Biegi weszły „na salony”. Dzięki uprzejmości ówczesnego Prezesa Polskiego Stowarzyszenia Biegów - Pana Marka Danielaka - po raz pierwszy certyfikaty rozdawaliśmy już oficjalnie podczas corocznej Konferencji PSB. Uroczystość stała się tradycją i do dnia dzisiejszego certyfikaty wręczane są właśnie podczas konferencji PSB odbywającej się każdego roku zawsze w drugiej połowie listopada.

Prezes PSB Marek Danielak (z prawej) oraz Piotr Woźniak (z lewej)
odbierają certyfikat ZŁOTY BIEG 2003 dla Maratonu Wrocławskiego

W pierwszych internetowych obradach wybierających Złote Biegi za pośrednictwem chat’u uczestniczyło 14 osób. W kolejnym, 2004 roku uczestników było już kilkudziesięciu i okazało się, że taka liczba obradujących wspólnie osób jest zbyt duża, by skutecznie omówić poszczególne propozycje wyróżnień. Podczas trwających ponad 4 godziny obrad wyłoniliśmy 18 Złotych Biegów oraz 7 różnego rodzaju wyróżnień. Dyskusji towarzyszyło niestety pewne zamieszanie i trudno było zapanować nad kilkunastoma piszącymi jednocześnie swoje opinie osobami. Samo zaś głosowanie nad propozycjami było już bardzo męczące, gdyż poszczególne osoby często rozłączały się - czasem przypadkiem z przyczyn technicznych, a czasem dlatego, że obrady nad interesującymi ich propozycjami już się zakończyły.

Marek Tronina odbiera certyfikat ZŁOTY BIEG 2004 dla Maratonu Warszawskiego

Tak więc już na drugi dzień po wyborach ad 2004 roku było jasne, że formuła internetowych, bezpośrednich obrad z wykorzystaniem chat’u została wyczerpana. W roku 2005, w przeddzień Maratonu Poznańskiego, po raz pierwszy nasz serwis miał przyjemność zaprosić kilkudziesięciu najaktywniejszych biegaczy amatorów oraz naszych stałych czytelników, by wspólnie obradować nad wyborami Złotych Biegów w specjalnie do tego celu wynajętej restauracji. Podczas tak zorganizowanych bezpośrednich wyborów obradowaliśmy w gronie ponad 30 osób, biorąc pod uwagę zarówno nasze wrażenia jak i oceny wystawione przez czytelników w Rankingu. Każdej zgłoszonej kandydaturze towarzyszyła odrębna grupowa dyskusja na temat imprezy i szczegółowa analiza ocen, przy czym oceny skrajne były odrzucane. Ostatecznie o przyznaniu certyfikatów decydowało za każdym razem głosowanie.

Obrady w 2005 roku ciągnęły się przez blisko 3 godziny, po czym przez kolejne kilka dni każdy z uczestników obrad mógł jeszcze elektronicznie zgłaszać swoje uwagi, poprawki oraz dodatkowe propozycje. Każdy z członków jury był także zobowiązany do zachowania tajemnicy głosowań. Przyjęliśmy także zasadę obowiązującą do dnia dzisiejszego, że za wyniki wyborów odpowiada tylko i wyłącznie portal MaratonyPolskie.PL, a indywidualne głosy poszczególnych osób nie będą ujawniane publicznie - dzięki temu jury miało zapewniony komfort głosowania według własnego sumienia i bez obaw o ich późniejszą krytykę lub zarzuty ze strony organizatorów.

Zmiany w procedurze przyznawania Złotych Biegów wprowadzone w roku 2005 nie ograniczyły się tylko do metody dokonywania wyborów. Zmianie uległ także logotyp certyfikatów. Autorem obecnej, rozpoznawanej przez wszystkich biegaczy grafiki jest Bartosz Posacki z Opola.

Nowy logotyp Złotych Biegów autorstwa Bartosza Posackiego

Formuła wybierania Złotych Biegów podczas specjalnie organizowanego spotkania w przeddzień Maratonu Poznańskiego przetrwała aż cztery lata, do 2008 roku. W międzyczasie biegi uliczne w Polsce wciąż rosły w siłę. Pojawiały się nowe imprezy (łącznie w ciągu kilku lat przybyło prawie 100 biegów), a imprezy już istniejące biły kolejne rekordy frekwencji. Co jednak najważniejsze przybywało doskonale zorganizowanych imprez, nowocześnie zarządzanych, mających aspiracje do organizacji na poziomie zachodnioeuropejskim.

W obradach z 2008 roku uczestniczyło prawie 50 osób, w tym wielu członków nowo powstałego MaratonyPolskie.PL TEAM. Stawało się jasne, że pomysł wybierania Złotych Biegów podczas specjalnego spotkania dociera do granic swoich możliwości. Przy wciąż rosnącej liczbie biegów w Polsce nie było możliwości ich porównywania, gdyż trudno było znaleźć osoby, które uczestniczyły w większości znanych imprez w sezonie. Kilka lat wcześniej kandydatur do wyróżnień było 30 - 40, w 2008 roku już blisko sto. Samo omówienie Złotych Biegów i Wyróżnień zajęło nam cały wieczór, a wyborów imprez kameralnych dokonywaliśmy kontynuując rozmowę w dużym stopniu elektronicznie.

Po raz kolejny stanęliśmy więc przed problemem dostosowania formuły przyznawania certyfikatów do zmieniających się realiów. Dążąc do możliwie sprawiedliwego oraz obiektywnego rozwiązania zdecydowaliśmy się w końcu, choć z dużymi obawami, na oddanie ostatecznej decyzji internautom. W roku 2009 po raz pierwszy wybory odbyły się w sposób jawny, za pośrednictwem bezpośredniego głosowania na łamach portalu MaratonyPolskie.PL.

Piotr Sokołowski (po lewej) i Wiesław Maczek (po prawej) odbierają certyfikat ZŁOY BIEG 2007 dla Cracovia Maratonu

Proces przyznawania certyfikatów w 2009 roku został podzielony na dwa etapy. W pierwszym etapie redakcja portalu biorąc pod wagę oceny wystawione przez czytelników w Rankingu wybrała najwyżej oceniane imprez sezonu i nominowała je do wyborów bezpośrednich. Lista nominowanych imprez została opublikowana tydzień wcześniej tak, by możliwe było jeszcze jej uzupełnienie na podstawie nadsyłanych przez organizatorów uzasadnionych wniosków.

Ogólnodostępne głosowanie trwało na portalu przez 8 dni, a głosować mógł każdy, kto posiadał na naszej stronie konto. Przyjęliśmy przy tym zasadę, że osoby które startowały w kilkudziesięciu imprezach miały nieznacznie większą liczbę punktów do rozdysponowania niż pozostali. Punkty rozdzielało się dowolnie wśród nominowanych biegów, przy czym pula głosów którą dysponował głosujący była ograniczona. Głosowaliśmy osobno na Złote Biegi, osobno na Wyróżnienia, i osobno na Kameralne Imprezy.

Wbrew naszym obawom wyniki tak zorganizowanego głosowania były... rozsądne. Muszę przyznać, że bardzo obawialiśmy się chaotycznych wyników, lub wręcz wyników bardzo kontrowersyjnych. W głosowaniu mógł wziąć udział każdy, a wiadomo, że czytelnicy różnią się zarówno doświadczeniem jak i podejściem do kwestii wystawiania ocen. Okazało się jednak, że czytelnicy podeszli do tematu w sposób poważny, zdyscyplinowany - i co ważne - rozsądny. Efektem był wybór 13 Złotych Biegów, 27 Wyróżnień, 7 Kameralnych Imprez oraz 14 Specjalnych Filipidesów.

W trakcie wyborów obowiązywało kilka dodatkowych zasad takich jak na przykład konieczność posiadania konta założonego w portalu przed rozpoczęciem głosowania – by uniknąć wielokrotnego głosowania przez jedna osobę z wielu specjalnie w tym celu założonych kont. Z przyczyn technicznych oczywiście informacja ta została upubliczniona dopiero w momencie rozpoczęcia głosowania.

Pamiątkowe zdjęcie uczestników Konferencji PSB w 2008 roku

Wyniki pierwszych całkowicie masowych i publicznych wyborów zostały przyjęte dość dobrze, choć oczywiście nie obyło się bez uwag i wniosków na przyszłość. Główne zastrzeżenie stwarzał fakt, że tą samą siła głosu dysponowała osoba doskonale znająca wiele biegów w całej Polsce, jak i ta startująca regionalnie, tylko kilka razy w roku. Pojawiły się także opinie, że w sposób dość sztuczny określiliśmy które biegi będą rywalizowały o tytuł Złotego Biegu, które o Wyróżnienie, a które o tytuł Kameralnej Imprezy. Padły także słuszne uwagi, że w tego typu głosowaniu niewykorzystane zostają oceny wystawiane mozolnie przez naszych czytelników w Rankingu. Było więc jasne, że w kolejnym roku formułę należy zmodyfikować.

Konferencja PSB 2009, Piotr Suchenia (w środku) odbiera Wyróżnienie dla Gdyńskich Ośrodków Sportu i Rekreacji

Pod koniec października opublikowaliśmy zasady aktualnego głosowania na Złote Biegi ad 2010. Pozostaliśmy przy wyborach, w których o wyniku głosowania decydują bezpośrednio czytelnicy. Wprowadziliśmy jednak kilka zmian:

1. Biegi zostały podzielone na kategorie wg frekwencji a nie według otrzymanych ocen w Rankingu. Zwycięzcy każdej kategorii otrzymywali tytuły Złotych Biegów. Dzięki temu impreza na 700 osób nie musiała bezpośrednio rywalizować z olbrzymami o frekwencji 2-3 czy nawet 4 tysięcy uczestników.

2. Nominacje tak jak wcześniej odbywały się na podstawie Rankingu i otrzymało je blisko sto najwyżej ocenianych imprez plus te, których organizatorzy skontaktowali się z portalem i odpowiednio uargumentowali propozycję przyznania im nominacji. W odróżnieniu od roku poprzedniego tym razem biegi, które otrzymały nominacje przeszły do etapu głosowania wraz ze średnią punktów otrzymanych w Rankingu.

3. Wprowadziliśmy trzy oceny cząstkowe - pierwszą stanowiła wspomniana średnia ocen z Rankingu, drugą ocena uzyskana w głosowaniu wśród czytelników, i trzecią ocena wystawiona przez zespół tzw. ekspertów. Każda z tych trzech składowych oscylowała w granicach od 0 do 10.

Nowością był tzw. zespół ekspertów. Stanowiło go 30 osób zaproszonych przez nasza redakcję do udziału w wyborach. Były to osoby ściśle związane ze środowiskiem biegów: kilku organizatorów, kilku członków elity, speaker, osoby związane z mediami biegowymi, osoby związane z obsługą techniczną imprez, w końcu także kilku uczestników Ligi ASICS, którzy mieli na dzień głosowania największą liczbę startów w sezonie 2010.

Pamiątkowe statuetki dla Złotych Biegów i Filipidesy fundowane od 2007 roku
przez zajmującą się produkcją medali i trofeów sportowych firmę WikosSport.

Skąd pomysł na stworzenie wspomnianych ekspertów? Miała to być swojego rodzaju reprezentacja innych niż biegacze-amatorzy środowisk związanych z biegami. Trzeba pamiętać o tym, że przykładowo członkowie elity zwracają uwagę na inne elementy biegów niż amatorzy. Przedstawiciele mediów patrzą także na sposób współpracy organizatorów z mediami, dostępność i medialność wydarzenia. Zaś organizatorzy przypatrują się innym biegom w sposób techniczny, dostrzegając i oceniające elementy, o których my - uczestnicy - często nawet nie mamy pojęcia.

Postanowiliśmy, że punkt widzenia tych osób także powinien być reprezentowany podczas wyborów Złotych Biegów. Należy zaznaczyć, że głosy tzw. ekspertów są bardzo często w ten sposób brane pod uwagę podczas wszelkiego rodzaju wyborów – czy to na Najlepszego Lekkoatletę Europy, Miss Polonia, Najlepszą Książkę Roku itd. Jest to metoda balansująca w pewnym sensie głosy internautów, i stosowana z powodzeniem na całym świecie.

Należy tutaj także dodać, że dwie z osób, którym zaproponowaliśmy udział w grupie ekspertów odmówiło udziału odpowiadając, że nie posiadają aktualnego przeglądu sytuacji by wziąć na siebie odpowiedzialność za oddane głosy.

Wybory z 2010 zakończyły się przyznaniem 11 Złotych Biegów, 30 Wyróżnień, 16 Kameralnych Imprez i 8 Specjalnych Filipidesów.

Jak każde poprzednie, także i tegoroczne wyniki wyborów wywołały pewne kontrowersje. Najwięcej z nich dotyczyło kwestii ekspertów. I tutaj miejsce na małe oświadczenie: za wszystkie wyniki głosowań pełną odpowiedzialność bierze na siebie właściciel portalu MaratonyPolskie.PL, który wraz z redakcją pracuje nad ich zasadami i je akceptuje. Dlatego też wszelkimi uwagami i zarzutami proszę obciążać tylko i wyłącznie autora tego tekstu.

Prezes Polskiego Stowarzysznia Biegów, Pan Henryk Paskal odbiera Złoty Bieg 2009 dla Półmaratonu Philipsa w Pile

Przedstawiłem Wam powyżej w pewnym skrócie historię przyznawania Złotych Biegów. Historię już dość długą, obfitującą w liczne zmiany i zakręty. Teraz czas na krótkie podsumowanie.

Podsumowanie

Skoro przy ocenianiu biegów występują różnego rodzaju kontrowersje a cała procedura zawsze będzie wzbudzała dyskusje, to nasuwa się pytanie, czy istnieje rozwiązanie idealne. Takie, które będzie sprawiedliwe, obiektywne, transparentne i zadowalające wszystkich?

Otóż nie, nie ma takiego rozwiązania. Dowolne głosowanie - na najlepszy filmy roku, najciekawszą książkę, wydarzenie roku, człowieka roku, czy też na najlepszy bieg - zawsze będzie subiektywne. Jest też tak, że żadne zasady wyborów nie będą nigdy do końca sprawiedliwe. Nie można wszak wymiernie ocenić tego, co jest efektem ludzkich odczuć i wrażeń. Często z biegu wyjeżdżamy zadowoleni nie dlatego, że był perfekcyjnie zorganizowany technicznie, ale dlatego, że była piękna pogoda. I na odwrót - możemy wyjechać niezadowoleni tylko dlatego, gdyż nie zrobiliśmy planowanej życiówki.

Każdy bieg oceniamy według osobistych kryteriów, i według nich głosujemy. I tak jak nie można powiedzieć, które auto jest najwygodniejsze i która piosenka najbardziej muzykalna, tak i nie można wskazać która impreza biegowa jest najlepsza, która jest piąta, a która najgorsza.

Dlaczego więc mimo to przyznajemy certyfikaty Złote Biegi? Z trzech przyczyn. Każdego roku otrzymujemy zestawienie najlepszych biegów w Polsce - zestawienie możliwie bliskie ideałowi. Wierzymy, że co najmniej 90% biegów otrzymało sprawiedliwe oceny.

Druga przyczyna to rynek, który jak wiadomo nie toleruje pustki. Rezygnując z przyznawania Złotych Biegów nie rozwiążemy żadnego z problemów związanych z tematyką wyborów. Wcześniej czy później w miejscu Złotych Biegów pojawiłyby się inne nagrody i inicjatywy, różniące się tylko nazwą i prowadzone przez inne media / osoby. Wierzymy, że zasady wyborów ustalamy corocznie w najlepszy możliwy sposób, i choć to być może wiara naiwna, jestem przekonany, że nasze doświadczenie oraz doświadczenie naszych czytelników pozwala nam zbliżać się do ideału, który oczywiście całkowicie nigdy nie będzie w pełni osiągalny.

I w końcu po trzecie, certyfikaty Złoty Bieg są od lat jedyną formą wyróżnienia pracy organizatorów. Pozwalają one uhonorować, i co najważniejsze - udokumentować zawody. Stanowią argument podczas rozmów ze sponsorami oraz pozwalają rozliczyć się organizatorom przed swoimi przełożonymi - władzami miasta, urzędu, itd. Są w końcu formą naszych - biegaczy - podziękowań dla samych organizatorów.

Jak już wspomnieliśmy różne są biegi, i różne kryteria ich oceniania. Każdy z nas ma własne i dlatego też postanowiliśmy nie narzucać nikomu kryteriów którymi ma się kierować przy wystawieniu oceny. Nie mówimy więc i nie wymagamy by oceniać aspekty techniczne, nagrody, klimat biegu czy opłaty startowe. Każdy z nas ocenia bieg według siebie, a dopiero suma wszystkich ocen stanowi możliwie obiektywną, bo publiczną ocenę imprezy.

Ocenę niekoniecznie zawsze sprawiedliwą, niekoniecznie idealną, ale sądzę, że najbardziej zbliżoną do rzeczywistej.

Wyniki wszystkich wyborów z lat 2001-2010 znajdziecie w Menu portalu, w dziale Rankingi / Certyfikat ZŁOTY BIEG.