Myślę, że znakomita większość biegaczy szosowych i przełajowych, czyli tych klasycznych, zetknęła się w kiedyś z biegami na orientację. Orientaliści, jak nazywa się potocznie entuzjastów tej ostatniej dyscypliny, stanowią spory odsetek uczestników „torowych” imprez biegowych. Niejednemu z tych czysto „torowych” biegaczy zdarza się czasem zabłąkać na imprezę na orientację. Myślę, że warto bliżej się zapoznać z tym bardzo ciekawym wariantem biegowej aktywności. Szczególnie zima, okres niezbyt zasobny w imprezy biegowe bo przeznaczony na akumulację czyli nabijanie kilometrów przed sezonem, sprzyja poszukiwaniu jakiegoś urozmaicenia naszego jakby nie było dość monotonnego joggingu. Orientalistom zależy na tym by do ich świata zaglądali także klasyczni biegacze, o czym świadczy regularne już organizowanie imprez łączących biegi przełajowe z prostymi formami orienteeringu np. w podwarszawskiej (warszawskiej?) Choszczówce. Także parkowe biegi na orientację, dość łatwo przyswajalne dla mało wtajemniczonych, mają głównie na celu popularyzację tej dyscypliny sportowej, szczególnie wśród najmłodszych biegaczy.

W swej najbardziej klasycznej postaci bieg na orientację polega na poruszaniu się nie po wyznaczonym i dobrze widocznym torze lecz na samodzielnym określaniu trasy na podstawie wręczonej biegaczowi tuż (zwykle 1 minutę) przed startem szczegółowej mapy topograficznej z wyrysowaną marszrutą. Zazwyczaj zawody tego typu organizowane są na terenach leśnych a uczestnicy nie startują jednocześnie lecz pojedyńczo w jedno- lub kilkuminutowych odstępach, żeby każdy samodzielnie decydował którędy należy biec. Jest to tzw. start interwałowy. Właściwie nie ma obowiązku biegnięcia dokładnie po wyrysowanych na mapie liniach, ważne by w odpowiedniej kolejności dotrzeć do oznaczonych na mapie kółkami punktów kontrolnych (PK) i na taszczonej ze sobą wraz z mapą i busolą karcie kontrolnej zaznaczyć obecność w danym PK. Punkt kontrolny w terenie ma postać tzw. lampionu, czyli niezbyt długiego metalowego pręta wbitego w ziemię z przymocowanym do niego kawałkiem materiału w jaskrawych barwach, tabliczką z numerem punktu oraz kasownikiem, przy pomocy którego w odpowiadającym danemu PK miejscu na karcie kontrolnej odbijamy charakterystyczny układ dziurek.
Na międzynarodowych zawodach na orientację stosuje się już nowocześniejsze techniki odfajkowywania się na punktach kontrolnych, mianowicie chipy.

O ile PK oznacza się na mapie za pomocą kółek, o tyle miejsce startu zaznacza się trójkątem, zaś metę podwójnym kółkiem. Sama mapa do biegu na orientację przypomina mapę topograficzną, choć nieco się od niej różni. Oczywiście musi być zaznaczony na mapie kierunek północny w postaci równoległych linii (strzałek) umożliwiających orientowanie mapy przy pomocy busoli. Najczęściej spotykaną przeze mnie skalą na klasycznych biegach na orientację było 1:15 000 (czyli 1 cm na mapie odpowiada 150 metrom w terenie). Las przez który można swobodnie biec oznaczany jest białą powierzchnią (inaczej niż na innych mapach) zaś las o utrudnionej przebieżności kolorem jasnozielonym. Jeszcze ciemniejszym odcieniem tej barwy oznacza się las o znacznie utrudnionej przebieżności a las niemal nieprzebyty intensywną, soczystą zielenią. Obszary bezleśne oznaczane są na żółto a ogrodzone prywatne tereny kolorem zgniłozielonym. Wszystko ściśle według międzynarodowych standardów. Poza tym mapa orientalistyczna nie różni się zbytnio od szczegółowej mapy topograficznej. Poziomicowy (warstwicowy) rysunek rzeźby terenu uzupełniony jest masą szczegółów na innych mapach niezbyt często zaznaczanych, takich jak małe górki, zagłębienia, pojedyncze doły, kopce, rowy, większe kamienie, paśniki, stanowiska myśliwskie. Mapy te zawierają też sieć dróg, duktów i ścieżek różnej szerokości. Ze względu na dość szybkie zmiany tych szczegółowych treści w terenie konieczne jest w miarę częste aktualizowanie map do biegów na orientację. Robi się to zwykle co kilka lat a mapy opatrzone są czymś w rodzaju tabliczki znamionowej informującej o osobach zaangażowanych w jej sporządzenie i aktualizację, datę aktualizacji oraz kod mapy w orientalistycznych rejestrach. Do rysunku trasy na mapie dołączony jest zazwyczaj też opis punktów, zazwyczaj w formie symboli informujący o miejscu w jakim umieszczony jest dany lampion (czy jest to dół, granica kultur czy może pagórek).

Klasyczny bieg na orientację jest stosunkowo prosty jeśli chodzi o odnajdywanie punktów kontrolnych, nie zawiera zazwyczaj różnego rodzaju pułapek czy różnych możliwości rozwiązania biegowego zadania, w przeciwieństwie do bardziej zaawansowanych odmian orienteeringu. Kiedy czytałem regulaminy imprez na orientację, to do udziału w nich zniechęcała mnie niezrozumiała terminologia: scorelauf, łańcuszek, szwajcarka, motala. Dopiero napotkany ostatniej niedzieli w Górze Kalwarii Sylwester Przybyła wręczył mi informator o zimowych zawodach kontrolnych w okolicach Warszawy zawierający słowniczek tych terminów. Uzyskałem od niego zgodę na wykorzystanie zawartości tego informatora do publikacji internetowej, więc w celach popularyzacyjnych posłużę się tym słowniczkiem typów zawodów orientacyjnych, proponowanych zimą 2003 roku:

BIEG PARKOWY – Sprint w parkach miejskich, coraz popularniejsza forma promocji biegu na orientację, lansowana przez IOF (Międzynarodową Federację Orienteeringu). W World Park Tour startuje światowa czołówka. A u nas od kilku lat rozgrywane są Mistrzostwa Polski, a także Mazowsza i Warszawy.

SCORELAUF – Bieg na orientację polegający na dotarciu do wszystkich (scorelauf pełny) lub określonej liczby zaznaczonych na mapie PK, ale kolejność ich odwiedzania nie jest narzucona lecz dowolna. PK na mapie nie są więc połączone liniami.

SCORELAUF PUNKTOWY – Uczestnik zawodów ma za zadanie w jak najkrótszym czasie uzyskać określoną dla danej kategorii liczbę punktów, co jest warunkiem sklasyfikowania. PK posiadają różną wartość punktową, wzrastającą wraz z odległością od startu i trudnością dotarcia do nich. O zajętym miejscu decyduje czas pokonania trasy. Zawodnicy, którzy zdobyli więcej lub mniej punktów niż określono w komunikacie technicznym zawodów, otrzymują minuty karne, np. 5’ za każdy punkt różnicy w stosunku do limitu. Start masowy.

SCORELAUF OBIEKTOWY – W jak najkrótszym czasie należy zaliczyć wszystkie PK zaznaczone na mapie. Zawodnik nie posiada opisów PK i jedynie na podstawie mapy określa ich lokalizację. W pobliżu poszukiwanego PK może znajdować się kilka innych PK na podobnych obiektach. Za każdy „fałszywy” PK zawodnik otrzymuje minuty karne. Start masowy.

OL-WARIANT – Połączenie biegu klasycznego ze scorelaufem pełnym. PK połączone liniami zaliczamy w kolejności określonej przez budowniczego tras, pozostałe PK otoczone ramką w dowolnej kolejności. Start interwałowy.

BIEG OBIEKTOWY – Podobnie jak w scorelaufie obiektowym zawodnik nie posiada opisów PK i jedynie na podstawie mapy określa ich lokalizację. W pobliżu poszukiwanego PK może znajdować si

ę kilka innych PK na podobnych obiektach. Za każdy „fałszywy” PK zawodnik otrzymuje minuty karne. Start interwałowy.

FANTAZJA – Wszystkie chwyty dozwolone. Start interwałowy lub masowy.

BIEG GÓRSKI – Cross na górkach. Trasy o długości od 3333 do 10 000 m z przewyższeniem około 150 m na każdej pętli. Po przebiegnięciu trasy można będzie wziąć mapę i przebiec 2-3 km na orientację. Po pierwszym biegu górskim będzie łańcuszek, po drugim bieg warstwicowy. Start masowy.

ŁAŃCUSZEK – Prawie klasyczny bieg, z tym że większość PK znajduje się blisko siebie. Start interwałowy. Zorganizowany zostanie jako uzupełnienie lub urozmaicenie (jak kto woli) biegu górskiego.

BIEG LINIOWY – Zawodnik pokonuje trasę według linii narysowanej na mapie i potwierdza wszystkie napotkane PK. W komunikacie technicznym nie zostanie podana liczba PK znajdujących się na trasie. Za niepotwierdzone PK lub potwierdzenie nie swoich PK zawodnik otrzymuje minuty karne. Start interwałowy.

BIEG KORYTARZOWY – Przebieg pomiędzy PK widoczny na mapie ograniczony jest do pasa o szerokości około 120-150 metrów (na mapie w skali 1:15 000 pas o szerokości 0,8-1 cm) poprzez zamalowanie odpowiednich fragmentów mapy czarnym tuszem lub, co jest bardziej skuteczne i mniej pracochłonne, naniesienie koloru czarnego na ksero (trzeba mapę „przepuścić” przez ksero dwukrotnie). Start interwałowy.

GRA SZWAJCARSKA – Zawodnik otrzymuje mapę, na której zamalowane jest wszystko za wyjątkiem najbliższego otoczenia PK (okrąg o średnicy 15-20 mm). Mapa przygotowana jak do biegu korytarzowego. Start interwałowy.

BIEG PAMIĘCIOWY – Na PK znajdują się wycinki mapy (osobne dla różnych kategorii) z zaznaczonymi kolejnymi (jednym lub dwoma) PK. Zawodnik ma zapamiętać przebieg i bez pomocy mapy dotrzeć do kolejnego PK. Start interwałowy.

MOTALA – Start masowy, każdy zawodnik biega na kilku mapach w różnej kolejności. O ile będzie zainteresowanie zbudowanych będzie tyle tras, że można będzie sprawdzić swój stan przygotowań do Mistrzostw Polski w Długodystansowym BnO, które odbędą się 3 tygodnie później.

BIEG NOCNY – Skrócony klasyk w warunkach nocnych.

Tyle słowniczka. A teraz terminarz I Zimowych Zawodów Kontrolnych w okolicach Warszawy. Pierwszych pięć imprez już miało miejsce ale dla porządku je podam. W pozostałych możecie jeszcze wziąć udział zgłosiwszy się telefonicznie do organizatorów najlepiej z tygodniowym wyprzedzeniem.

1.01.2003 (środa)
Nazwa imprezy: Nowy Rok 2003
Mapa: Park Leśny Bemowo
Organizator: Grzegorz Krochmal
Forma: scorelauf punktowy

4.01.2003 (sobota)
Nazwa imprezy: Grand Prix Ursynowa 1 (Bieg Trzech Króli)
Miejsce: Las Kabacki
Organizator: Królewski Klub Biegacza
Forma: bieg przełajowy na 10 000 m

5.01.2003 (niedziela)
Nazwa imprezy: Wesoła Zima 2003
Mapa: Kozaki
Organizator: UKS „Jedynka”
Forma: łańcuszek

11.01.2003 (sobota)
Nazwa imprezy: Styczeń 2003
Mapa: Michałówek (okolice Choszczówki)
Organizator: UKS Biegaczek
Forma: bieg górski + łańcuszek

12.01.2003 (niedziela)
Nazwa imprezy: Zima 2003
Mapa: Cedron Karolina (okolice Góry Kalwarii)
Organizator: UKS OSIR
Forma: klasyk

18.01.2003 (sobota)
Nazwa imprezy: Otwock 2003
Mapa: Anielin Jubileuszowy
Organizator: Sekcja BnO OKS Start Otwock
Forma: gra szwajcarska + bieg nocny
Zgłoszenia: obowiązkowe (tylko liczba zawodników) do 16.01.2003 do Marzeny Drągowskiej, tel./fax. (0 22)7883516, bno@pf.pl
Wpisowe: 2-4 zł (zależnie od kategorii wiekowej)
Trasy: 3-10 km
Centrum zawodów: hala sportowa OKS Otwock, ul. Sportowa 1
Start do gry szwajcarskiej: godz. 11.00-11.30

19.01.2003 (niedziela)
Nazwa imprezy: Niespodzianka 2003
Mapa: Las Sobieskiego
Organizator: WKS Gwardia
Forma: bieg pamięciowy – „gwiazda”

25.01.2003 (sobota)
Nazwa imprezy: Początek Ferii 2003
Mapa: Fort Radiowo
Organizator: UWKS WAT
Forma: scorelauf punktowy
Zgłoszenia: do 20.01.2003 do Piotra Walatka, tel. praca (0 22)6837350, dom 6813637 (do godz. 20.00)
Wpisowe: 2-4 zł (zależnie od kategorii wiekowej)
Centrum zawodów: Ośrodek Sportowy WAT, ul. Kartezjusza 1, Warszawa-Bemowo
Start masowy: godz. 11.00
Uwaga: zawodnicy wcześniej nie zgłoszeni sami wyrysują sobie trasę przed startem

26.01.2003 (niedziela)
Nazwa imprezy: Orient 2003
Mapa: Tramwajowa
Organizator: HKT „Trep”
Forma: OL-Wariant

29.01.2003 (środa)
Nazwa imprezy: Sportowa Zima – 3 runda
Mapa: Ujazdów
Organizator: WKS Gwardia
Forma: bieg liniowy

1.02.2003 (sobota)
Nazwa imprezy: Zima na Pradze 2003
Mapa: Park Skaryszewski
Organizator: HKT „Trep”
Forma: bieg parkowy

2.02.2003 (niedziela)
Nazwa imprezy: Ferie na Bemowie
Mapa: Łosiowe Błota
Organizator: UKS Biegaczek
Forma: bieg obiektowy

5.02.2003 (środa)
Nazwa imprezy: Sportowa Zima – 6 runda
Mapa: UKS 150 „Biegaczek”
Organizator: UKS Biegaczek
Forma: biegaj i licz

8.02.2003 (sobota)
Nazwa imprezy: Grand Prix Ursynowa w BnO
Mapa: Dolinka Służewiecka
Organizator: UNTS Warszawa
Forma: bieg parkowy

8.02.2003 (sobota)
Nazwa imprezy: Grand Prix Ursynowa 2
Miejsce: Las Kabacki
Organizator: Królewski Klub Biegacza
Forma: bieg przełajowy na 10 000 m

9.02.2003 (niedziela)
Nazwa imprezy: Koniec Ferii 2003
Mapa: Falenica
Organizator: UKS Falenica
Forma: bieg liniowy

15.02.2003 (sobota)
Nazwa imprezy: Nowodworska Zima 2003
Mapa: U Stańczaka
Organizator: UKS „Jedynka”
Forma: bieg korytarzowy

16.02.2003 (niedziela)
Nazwa imprezy: Fantazja 2003
Mapa: UWKS WAT Poligon
Organizator: Sylwester Przybyła
Forma: fantazja

22.02.2003 (sobota)
Nazwa imprezy: XI Zimowe Tropy
Mapa: Józefów (warstwice – aktualność 2002)
Organizator: UKS Biegaczek
Forma: górski bieg przełajowy (3333-10 000 m, przewyższenie 150-450 m) + bieg warstwicowy (ok. 2,5 km i 12 PK)
Zgłoszenia: do 19.02.2003 do Sylwestra Przybyły, tel. dom (0 22)6383850, praca 6873232, bubamara6@wp.pl
Wpisowe: 2-4 zł (zależnie od kategorii wiekowej), uczniowie szkoły z ul. Przytulnej bezpłatnie
Centrum zawodów: Szkoła Podstawowa nr 156, ul. Przytulna 3, Warszawa-Choszczówka
Start masowy: godz. 11.00

23.02.2003 (niedziela)
Nazwa imprezy: Przedwiośnie 2003
Mapa: Stara Miłosna
Organizator: UNTS/GIBnO
Forma: gra szwajcarska

1.03.2003 (sobota)
Nazwa imprezy: Otwarcie Sezonu 2003
Mapa: Cybulice
Organizator: UKS Saper Kazuń Nowy
Forma: klasyk

2.03.2003 (niedziela)
Nazwa imprezy: Marzec 2003
Mapa: Rajszew
Organizator: UKS „Jedynka”
Forma: bieg pamięciowy

8.03.2003 (sobota)
Nazwa imprezy: Grand Prix Ursynowa 3
Miejsce: Las Kabacki
Organizator: Królewski Klub Biegacza
Forma: bieg przełajowy na 10 000 m

8.03.2003 (sobota)
Nazwa imprezy: Dzień Kobiet 2003
Mapa: Międzylesie – Czarny Staw
Organizator: WKS Gwardia Warszawa
Forma: bieg nocny

9.03.2003 (niedziela)
Nazwa imprezy: Powitanie Wiosny 2003
Mapa: Kruczek
Organizator: WKS Gwardia Warszawa
Forma: bieg średniodystansowy

23.03.2003 (niedziela)
Nazwa imprezy: Otwocka Wiosna 2003
Mapa: Meran
Organizator: OKS Start Otw

ock
Forma: motala

Sporo tego i duża różnorodność, jest w czym wybierać. I tanio, choć na kosztowne świadczenia dla uczestników i nagrody nie ma co liczyć. Niestety powyższy wykaz imprez dotyczy jedynie okolic Warszawy, w innych regionach też jest ich zapewne bez liku. Jeżeli naprawdę wtajemniczeni orientaliści znajdą w tym moim tekście coś co należy sprostować lub uzupełnić, to bardzo o to proszę. Sam dopiero raczkuję w tej dyscyplinie i pewnie nie wszystko jeszcze chwytam dokładnie tak jak należy. Bo biegi na orientację to zagadka na zagadce, kombinowanie równie istotne jak poziom wybiegania. No i sentyment do pamiętanych z dzieciństwa podchodów.

Na koniec chciałbym podać namiary telefoniczne na organizatorów powyższych imprez (oczywiście kierunkowy 0-prefix-22):

HTK „Trep”
Andrzej Krochmal: praca 5694474, dom 8413341

OKS Start Otwock
Robert Drągowski: dom 7883516

UKS Biegaczek Warszawa
Sylwester Przybyła: praca 6873232, dom 6383850
Grzegorz Krochmal: dom 6646893

UKS Falenica
Andrzej Wojda: praca 6295004

UKS „Jedynka” Nowy Dwór Mazowiecki
Józef Kmieciński: dom 7759593

UKS Saper Kazuń Nowy
Stanisław Wasilewski: dom 6861232

UNTS Warszawa
Joanna Parafianowicz: dom 4462172

UWKS WAT Warszawa
Piotr Walatek: praca 6857350, dom 6813637
Jan Cegiełka: praca 8478696, dom 8104012

WKS Gwardia Warszawa
Tadeusz Patejko: dom 6487298

No i już na koniec końców dwa adresy internetowe:
www.gibno.pl
www.zawodybno.republika.pl