Współzawodnictwo w biegach długich w ostatnich latach stało się niezwykle popularne. Obecnie prawie każdy początkujący długodystansowiec chce zostać maratończykiem. Już samo obciążenie treningiem maratońskim jest wielkim wyzwaniem i próbą dla biegacza amatora. Niewiele jednak osób zdaje sobie sprawę z przeciążeń aparatu ruchu wynikających z przygotowań do maratonu. Podstawą tego aparatu jest stopa, która spełnia funkcję podporową oraz funkcję lokomocyjną, najważniejszą dla biegacza.

Bieg maratoński jest jedną z konkurencji w lekkoatletyce, która potocznie nazywana jest Królową Sportu. Lekkoatletyka należy do najpopularniejszych dyscyplin sportowych, która kojarzona jest bezpośrednio z największym wydarzeniem sportowym, czyli Igrzyskami Olimpijskimi (Stawczyk, 1999).

W lekkoatletyce wyróżnia się cztery rodzaje konkurencji. Są to: rzuty, skoki, chody oraz biegi. Do biegów zaliczane są: biegi krótkie (sprinty), biegi płotkarskie, biegi sztafetowe, biegi średnie oraz długie. Wymienione konkurencje rozgrywane są na stadionie oraz na ulicy. Biegi uliczne stanowią dystanse: 5 km, 10 km, półmaraton, maraton oraz supermaratony.

Coraz większą uwagę zwraca się na biegi uliczne, szczególnie na maraton, który zyskuje dużą popularność wśród amatorów biegania. Przebiegnięcie tego dystansu jest najczęściej głównym powodem rozpoczęcia biegania (Nowak, 2014).

Bieg maratoński to 42 km 195 metrów, potocznie nazywany jest Królewskim Dystansem. Nazwa konkurencji swoją genezę czerpie z walk Persów z Grekami. W 490 roku p.n.e. miała miejsce bitwa pomiędzy wojskami Ateńskimi a armią Perską (Szafkowski, 1999).

Zwycięstwo w tej bitwie odnieśli Ateńczycy. Wiadomość o wygranej bitwie przekazał Filipides, żołnierz pokonał dystans około 40 km by dotrzeć do Aten. Po przebyciu tak odległego dystansu zmarł z wyczerpania (Skarżyński, 2004).

Po raz pierwszy Królewski Dystans pojawił się na nowożytnych Igrzyskach Olimpijskich w 1896 roku w Atenach, wynosił wówczas 40 km. Obecnie maraton wynosi 42 km 195 metrów i rozgrywany jest jako ostatnia konkurencja, kończąca rywalizację sportową na Igrzyskach Olimpijskich. Aktualnie praktycznie każde większe miasto na świecie ma swój maraton.

Masowe biegi uliczne są tematem wielu publikacji w mediach – nie tylko sportowych. Medialność maratonów przekłada się bezpośrednio na wizerunek miast, które są ich organizatorami oraz sponsorów tych wydarzeń. W 2014 roku na temat 27. popularnych polskich biegów opublikowano łącznie 16 000 materiałów – wynika z raportu „Polskie Maratony”. Polacy coraz chętniej podejmują aktywność fizyczną i interesują się zdrowym stylem życia (Nowak, 2012).

W Polsce niezwykłą popularnością cieszą się takie biegi jak: najstarszy - Maraton w Dębnie, Maraton Warszawski, Maraton Wrocławski, Maraton Poznański, Maraton w Krakowie, Orlen Maraton w Warszawie.

Ryc.1. Zawodnicy na starcie VI Międzynarodowego maratonu w Dębnie

Maraton jest konkurencją, która charakteryzuje się dużym obciążeniem dla organizmu ze względu na swoją objętość kilometrażową. Ekstremalne wyczerpanie dotyczy nie tylko układu ruchu, ale również zmęczenia psychicznego (Prus, 2005).

Czas trwania wysiłku jest relatywnie długi i sięga od 2:02:57(rekord świata Dennisa Kimetto) nawet do sześciu godzin. Aby być gotowym do tego typu wysiłku, konieczne jest odpowiednie przygotowanie.

Systematyczny trening maratoński jest trudnym zadaniem, mającym na celu podniesienie zdolności wysiłkowych zawodnika, aby był on w pełni gotowy do pokonania dystansu 42 km 195 metrów. Przygotowanie sportowe do tej konkurencji wiąże się z wykonaniem dużej pracy treningowej, a w związku z tym, nadmierną eksploatacją organizmu i licznymi przeciążeniami aparatu ruchu (Ratkowski, 2006).

Warto więc udać się do trenera, który nie tyle co będzie dobrze biegał, ale przede wszystkim będzie potrafił zgrabnie posługiwać się środkami treningowymi, rozumiał i wiedział kiedy je zastosować.

Bieganie jest konkurencją sportową, w której występuje symetria ruchu, osoby biegające poruszają się w określonych i powtarzalnych wzorcach ruchowych w dużej jednostce czasu. Występuje tutaj monotypia ruchowa, a brak różnorodności ruchu predysponuje do nawarstwiania się przeciążeń, powstawania i poruszania się w ruchach skompensowanych. Dochodzi wówczas do zwiększenia napięcia mięśni oraz osłabienia ich antagonistów, czego konsekwencją są stany przeciążeniowe oraz ból (Marszałek, 2010).

Podczas treningu do maratonu układ ruchu zmuszony jest do przenoszenia dużych obciążeń. Podczas kroku biegowego kręgosłup i kończyny dolne podlegają największej eksploatacji. Stopy stanowią najbardziej dystalny element łańcucha kinematycznego kończyny dolnej, który znacząco wpływa na biomechanikę (Deppen, 2007).

Ich systematyczne obciążanie, sięgające nawet 600 - 750 razy na dystansie jednego kilometra może mieć duży wpływ na kształtowanie się ich wysklepienia ( Taunton, 1988).

Natomiast siły pionowe działające na stopę podczas biegu sięgają nawet 3-krotność masy biegacza (Munro 1997). Stosowne wydaje się tutaj odpowiednie zadbanie o aparat ruchu, poprzez jego diagnostykę, dobór odpowiednich obciążeń treningowych i profilaktykę.

Kompleksowe podejście łączące wiedzę z zakresu nauk o kulturze fizycznej, nauk medycznych oraz indywidualne potrzeby zawodnika będą kluczem do poprawy wyników z jednoczesnym zminimalizowaniem ryzyka kontuzji i niepowodzeń.


Matner Paweł
MATNER RUNNING TEAM
KOMPLEKSOWE TRENINGI BIEGOWE
www.matnerrunning.pl
facebook.com/pawelmatner

PIŚMIENNICTWO:
1. Stawczyk Z. Zarys lekkoatletyki. Poznań 1999.
2. Nowak PF, Supiński. Uczestnictwo w biegach maratońskich a zdrowotność polskich biegaczy. Rozprawy Naukowe 2014, 45: 41-47.
3. Nowak PF. Poziom zaangażowania polskich biegaczy w ich sportową pasję. Teoria i metodyka rekreacji ruchowej w świetle aktualnych badań. AWF Poznań 2012: 290-301.
4. Skarżyński J. Bieg maratoński. Szczecin 2004.
5. Prus G. Trening w biegach przełajowych, górskich, ulicznych i maratońskich. Katowice 2005.
6. Ratkowski W. Obciążenia treningowe w przygotowaniu do biegu maratońskiego na różnym poziomie wytrenowania. AWFiS, Gdańsk 2006: 169-171.
7. Marszałek S. Zastosowanie technik rozciągających w zmniejszaniu ryzyka kontuzji u biegaczy. Strona internetowa Zakładu Lekkiej Atletyki: www.la.awf.poznan.pl, zakładka Dydaktyka – Materiały dydaktyczne (publikacja elektroniczna) 2010.
8. Deppen R. From the core to the floor—Interrelationships (W:) Donatelli R.(red). Sports-Specific Rehabilitation. Churchill Livingstone Elsevier, St. Luis 2007: 145-173.
9. Taunton JE, McKenzie DC, Clement DD. The role of biomechanics in the epidemiology of injuries. Sports Med 1988, 6: 107–120.
10. Munro CF, Miller DI, Fuglevand AJ. Groundreaction forces in running: a reexamination. J.Biomech 1987; 20: 147-155.