Sport to zdrowie, ale czy aby na pewno? Zdecydowanie tak! Jeśli robisz to mądrze, możesz zmniejszyć ryzyko wystąpienia kontuzji, przed którą tak uciekasz pokonując kolejne kilometry. Skąd się biorą kontuzje? Odpowiedź na to pytanie nie jest taka prosta jakby się wydawało, gdyż proces powstawania kontuzji jest niezwykle złożony. Istotą tego artykułu będzie zatem przedstawienie przyczyn powstawania kontuzji oraz omówienie niektórych z nich.



CO TO JEST KONTUZJA ?

Kontuzja to inaczej uraz sportowy powstały w wyniku aktywności sportowej, do którego dochodzi najczęściej podczas treningów. Następstwem kontuzji jest obniżenie poziomu aktywności sportowej zawodnika, które może wyłączyć sportowca na określony czas lub całkowicie z działań treningowych. Kontuzje są charakterystyczne dla uprawianej dyscypliny np. entezopatia rozcięgna podeszwowego ściśle kojarzona jest z biegami, a zespół stożka rotatorów z pływakami. Niektóre kontuzje mają nawet swoje nazwy jak np. kolano biegacza, łokieć tenisisty, łokieć golfisty czy bark pływaka.

RODZAJE KONTUZJI

Wyróżniamy urazy ostre powstałe w wyniku czynników mechanicznych (np. złamania, zwichnięcia, naderwania, przerwania) oraz przewlekłe powstałe w wyniku nagromadzenia przeciążeń i mikrourazów (zapalenie ścięgien, złamania przeciążeniowe).

NAJCZĘSTSZE KONTUZJE U BIEGACZY (+ niektóre przyczyny):

• Entezopatia rozcięgna podeszwowego – restrykcje w obrębie powięzi piersiowo- lędźwiowej, prostownika grzbietu w odcinku lędźwiowym, mięśniu pośladkowym wielkim, więzadle krzyżowo-guzowym, mięśniu gruszkowatym, mięśniach tylnej grupy uda, mięśniu brzuchatym łydki i płaszczkowatym, ścięgnie Achillesa i rozcięgna podeszwowego

• Zespół tarcia pasma biodrowo-piszczelowego (ITBSF) - docisk napiętego pasma biodrowo-piszczelowego do nadkłykcia kości udowej przy jednoczesnym osłabieniu mięśnia pośladkowego średniego)

•Zespoły Bólowe Kręgosłupa - wrodzone wady, zmiany zwyrodnieniowe, patologie krążka międzykręgowego, ZZSK, złamania kompresyjne, tętniak aorty brzusznej, ból rzutowany z mięśni (np. z mięśnia gruszkowatego), chroniczny stres

• Zespół ciasnoty przedziałowej podudzia - nadmierna aktywność mięśni strzałkowych, nadmierna pronacja stopy, skrócenie mięśni zginających podeszwowo stopę, nadmierna ewersja stopy-podczas podbiegów, zbyt miękkie obuwie

• Zapalenie „gęsiej stopki”- nadmierna pronacja stopy, koślawość stawów kolanowych
•Zapalenie ścięgna mięśnia podkolanowego - osłabienie i przykrucze mięśni stabilizujących staw kolanowy
• Złamania przeciążeniowe (kości piszczelowej i łódkowatej)
• Kolano biegacza
• Zapalenie ścięgna Achillesa

PRZYCZYNY POWSTAWANIA KONTUZJI

• Brak wiedzy na temat środków, metod treningowych i bodźcowania w cyklu treningowym- nieświadome dobieranie i środków treningowych
• Zbyt duże obciążenia treningowe (objętość X intensywność)
• Brak regeneracji i okresu roztrenowania w cyklu treningowym
• Przetrenowanie
• Indywidualne uwarunkowania osobnicze
• Nadmierna motywacja i chęć wygrania
• Styl życia (praca, nieodpowiednia dieta i ilość snu)
• Wcześniejsza hipokinezja
• Brak lub zła rozgrzewka
• Brak lub nieumiejętne rozciąganie
• Brak „schłodzenia” po treningu
• Źle dobrane obuwie
• Kompensacje zaburzeń neuro-mięśniowych
• Nieprawidłowe wzorce ruchowe
• Monotypia ruchowa
• Zaburzenia biomechaniki, na którą wpływają:

- strukturalne zaburzenia postawy (np. deformacje kręgów);

- zmniejszona elastyczność tkanek miękkich (powięzi, mięśni, ścięgien itd.);
- hipermobilność;

- dysfunkcje nerwowo-mięśniowe;

- zaburzenia propriocepcji (zaburzenia percepcji odbieranej przez czuciowe - zakończenia nerwowe znajdujące się w mięśniach i podwięziach, dostarczanie informacji dotyczącej ruchu i pozycji ciała);

- zaburzenia równowagi statycznej tkanek miękkich

- przykurcze mięśni (m. toniczne np. biodrowo-lędźwiowy, gruszkowaty, brzuchaty łydki, płaszczkowaty) oraz osłabienie ich antagonistów (m. fazowe np. pośladkowy średni, skośne brzucha, poprzeczny brzucha)

Zaburzenia równowagi statycznej tkanek miękkich to długotrwały proces „wspomagany” obciążeniami dynamicznymi, prowadzącymi do nadmiernych przeciążeń, a w konsekwencji do kontuzji i dolegliwości bólowych. Zwyczajna „maść końska” na to nie pomoże. Aplikując maść czy żel, zwalczamy jedynie objawy, jakimi są dolegliwości bólowe, a nie przyczyny. Wówczas problem nie zostanie rozwiązany, ponieważ pojawiają się kompensacje w układzie ruchu, które przeciążają z kolei następne struktury w wyniku zmienionego łańcucha biokinematycznego.

Powstawanie kontuzji sportowych to złożony proces wieloczynnikowy. Pielęgnowane zaburzenia w napięciu mięśniowym powodują powstawanie kolejnych patologii w obrębie układu ruchu i nie tylko.

Aktywność sportowa wiąże się z kontuzjami i nie jesteśmy w stanie całkowicie ich wyeliminować. Wdrażanie działań profilaktycznych jako swoista autoterapia w znaczącym stopniu zmniejsza podatność na kontuzje. Unikajmy czynników, które stwarzają ryzyko powstania urazów sportowych. Zdecydowanie lepiej jest zapobiegać niż leczyć.

Więcej informacji o kontuzjach i treningu znajdziecie na www.matnerrunning.pl oraz na facebooku


PIŚMIENNICTWO:
1. Brukner P.: Kliniczna Medycyna Sportowa. DP Publishing, Warszawa 2012
2. Iwańczyk K., Lemiesz A., Lemiesz G.: Rolka i jej szerokie możliwości zastosowań w sporcie i rehabilitacji. Praktyczna fizjoterapia&rehabilitacja 2015 ; .26-35.
3. Marciniak W., Szulc A.: Wiktora Degi Ortopedia i Rehabilitacja Tom 2. PZWL, Warszawa 2004
4. Marszałek S.: Zastosowanie technik rozciągających w zmniejszaniu ryzyka kontuzji u biegaczy. Strona internetowa Zakładu Lekkiej Atletyki: www.la.awf.poznan.pl, zakładka Dydaktyka – Materiały dydaktyczne (publikacja elektroniczna) 2010
5. Robak A., Pencuła M.: Charakterystyka uszkodzeń kończyn dolnych u biegaczy oraz przebieg i wyniki rehabilitacji. Zeszyty Naukowe WSSP 2013
6. Schleip R. i wsp.: Powięź. Badanie, profilaktyka i terapia dysfunkcji sieci powięziowej. Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2014
7. Szymczak M., Majchrzycki M., Stryła W., Marszałek S.: Model usprawniania pacjentów z zespołem tarcia pasma biodrowo-piszczelowego. Zeszyty Promocji Rehabilitacji, Ortopedii, Neurofizjologii i Sportu 2012 (1), 38-47