Nie za krótki, nie za długi, uniwersalny. Stojący zawsze w cieniu swojego potężniejszego brata "42". W latach 90-tych zaczął zdobywać popularność spychając swoją starszą wersję - "20tkę" do muzeum. Już samo powiedzenie "połówka", dawało złudzenie czegoś lekkiego i przyjemnego w stosunku do przestarzałej "dwudziestki"... Półmaraton, zjawisko nowej epoki w biegach ulicznych.

Dziś nie wyobrażamy sobie kalendarza imprez bez dystansu 21km i 97,5m. Półmaraton daje nam możliwość sprawdzenia formy przed dystansem docelowym jakim jest maraton. Dla wielu jednak to właśnie połówka jest dystansem koronnym, to na nim czują się najlepiej i osiągają najbardziej wartościowe wyniki.

Półmaraton na świecie trochę szybciej zyskał większą popularność niż w naszym kraju. Jednak i tak dość późno w stosunku do wielkiej eksplozji mody na bieganie jaka zaistniała w latach 70-tych. Pierwszym oficjalnie zanotowanym rekordzistą świata na tym dystansie był 2-krotny Mistrz Olimpijski na 5000 i 10000m z Moskwy Miruts Yifter.

Rozwój rekordu świata w półmaratonie:

62:56 - Miruts Yifter 1944 - 06.02.1977 Coamo, PUR
62:47 - Anthony Simmons 1948 - 24.06.1978 Welwyn Garden City, GBR
62:36 - Nick Rose 1951 - 14.10.1979 Dayton, USA
62:32 - Kirk Pfeffer 1956 - 07.12.1979 Las Vegas, USA
62:16 - Stan Mavis 1955 - 27.01.1980 New Orleans, USA
61:47 - Herb Lindsay 1954 - 20.09.1981 Manchester, USA
61:36 - Mike Musyoki 1956 - 19.09.1982 Philadelphia, USA
61:32 - Paul Cummings 1953 - 25.09.1983 Philadelphia, USA
61:21 - Alex Hagelsteens 1956 - 23.09.1984 Remich, LUX-Grevenmacher, LUX
61:14 - Steve Jones 1955 - 11.08.1985 Birmingham, GBR
60:55 - Mark Curp 1959 - 15.09.1985 Philadelphia, USA
60:56 - Xolile Yawa 1962 - 25.07.1987 East London, RSA
60:46 - Dionicio Cerón 1965 - 16.09.1990 Philadelphia, USA
59:47 - Moses Tanui 1965 - 03.04.1993 Milan, ITA
59:17 - Paul Tergat 1969 - 04.04.1998 Milan, ITA
59:16 - Samuel Wanjiru 1986 - 11.09.2005 Rotterdam, NED
58:55 - Haile Gebrselassie 1973 - 15.01.2006 Phoenix, USA
58:33 - Samuel Wanjiru 1986 - 17.03.2007 The Hague, NED

Mistrzostwa Świata w półmaratonie oficjalnie rozgrywane są od roku 1992. Do roku 2005 dystansem na którym toczyli walkę zawodnicy było klasyczne 21,097km.

Rys.3 - Jifar Tesfaye,7-krotny medalista MŚ w półmaratonie

Medaliści Mistrzostw Świata w półmaratonie:

1992 /Tyneside GBR/
(1)Benson Masya KEN 1:00:24
(2)Atonio Silio ARG 1:00:40
(3)Boay Akonay TAN 1:00:45

1993 /Bruksela BEL/
(1)Vincent Rousseau BEL 1:01:06
(2)Steve Moneghetti AUS 1:01:10
(3)Carl Thackery GBR 1:01:13

1994 /Oslo NOR/
(1)Khalid Skah MAR 1:00:27
(2)Germán Silva MEX 1:00:28
(3)Ronaldo da Costa BRA 1:00:54

1995 /Montbeliard-Belfort FRA/
(1)Moses Tanui KEN 1:01:45
(2)Paul Yego KEN 1:01:46
(3)Charles Tangus 1:01:50

1996 /Palma de Mallorca ESP/
(1)Stefano Baldini ITA 1:01:17
(2)Josephat Kiprono KEN 1:01:30
(3)Tendai Chimusasa TAN 1:02:00

1997 /Koszyce SVK/
(1)Shem Kororia KEN 59:56
(2)Moses Tanui KEN 59:58
(3)Kenneth Cheruiyot KEN 1:00:00

1998 /Uster SUI/
(1)Paul Koech KEN 1:00:01
(2)Hendrick Ramaala RPA 1:00:24
(3)Khalid Skah MAR 1:00:24

1999 /Palermo ITA/
(1)Paul Tergat KEN 1:01:50
(2)Hendrick Ramaala RPA 1:01:50
(3)Tesfaye Jifar ETH 1:01:51

2000 /Veracruz MEX/
(1)Paul Tergat KEN 1:03:47
(2)Faustin Baha TAN 1:03:48
(3)Tesfaye Jifar ETH 1:03:50

2001 /Bristol GBR/
(1)Haile Gebrselassie ETH 1:00:03
(2)Tesfaye Jifar ETH 1:00:04
(3)John Yuda Msuri TAN 1:00:12

2002 /Bruksela BEL/
(1)Paul Kosgei KEN 1:00:39
(2)Jaouad Gharib MAR 1:00:42
(3)John Yuda Msuri TAN 1:00:57

2003 /Vilamoura/
(1)Martin Lel KEN 1:00:49
(2)Fabiano Joseph TAN 1:00:52
(3)Martin Sulle TAN 1:00:56

2004 /New Delhi IND/
(1)Paul Kirui KEN 1:02:15
(2)Fabiano Joseph TAN 1:02:31
(3)Abdullah Ahmad Hassan QAT 1:02:36

2005 /Edmonton CAN/
(1)Fabiano Joseph TAN 1:01:08
(2)Mubarak Hassan Shami QAT 1:01:09
(3)Yonas Kifle ERI 1:01:13

W roku 2006 IAAF zmieniał formułę rozgrywając Mistrzostwa Świata pod nazwą:
IAAF World Road Running Championships. Zmienił się również dystans, standardową dotychczas "połówkę"skrócono do 20km. Medale przypadły ciemnoskórym zawodnikom:

1 Tadesse Zersenay ERI 56:01
2 Kipchumba Robert Kipkorir KEN 56:41
3 Kebenei Wilson Kiprotich KEN 57:15

Rozdawane są również komplety medali w klasyfikacjach drużynowych. Zawodnikiem który zodbył najwięcej medali wogóle jest Tesfaye Jifar z Etiopii. Wywalczył on 7 krążków (indywidualnie: 1 srebrny i 2brązowe; drużynowo - 1 złoty, 2 srebrne, 1brązowy). W klasyfikacji medalowej wszechczasów (mężczyzn+kobiet do 2005r) prowadzi zdecydowanie Kenia mając w swym dorobku 41 medali (24 złote, 11 srebrnych, 6 brązowych). Zawodnikiem, który najwięcej razy uczestniczył w Mistrzostwach Świata był Belg - Ronny Ligneel. W latach 1992-2001 aż 8 razy brał udział w tej imprezie. Najstarszym startującym zawodnikiem w historii był Haile Satayin, który w brał udział w MŚ w roku 2005 mając wówczas 50 lat.

Najmłodszym biegaczem był Sam Mwape, miał 15 lat kiedy ścigał się z najlepszymi na świecie w roku 1998.

Rys.1 - Jan Białk - 4-krotny Mistrz Polski w półmaratonie

Polacy również startowali na światowym czempionacie w półmaratonie jednak nie odgrywali tu żadnej roli. Tak przedstawiały się starty naszych rodaków (w nawiasie zajęte miejsce):

1993
(80) Żerkowski Mirosław 1:05:00

1997
(76) Figurski Wiesław 1:04:48
(83) Kazanecki Józef 1:05:23
(98) Sukiennik Marek 1:06:41

1998
(50) Przybyła Krzysztof 1:04:07
(55) Szostak Eryk 1:04:20
(113)Figurski Wiesław 1:08:31

1999
(76) Lewandowski Leszek 1:07:25

Polki spisywały się znacznie lepiej, wysoką 12tą pozycję zajęła w 1995 roku Kamila Gradus uzyskując wówczas 1:11:45. W 1szej 20-tce rok później znalazła się tez Dorota Gruca, zajmując miejsce 19te - 1:14:07.

W zeszłorocznej imprezie już na dystnasie 20km bardzo dobrze zaprezentował się Henryk Szost, który zajął najwyższe 38 miejsce w historii uzyskując czas 1:00:51 (międzyczasy 5km-14:24, 10km-29:32, 15km-45:06) co odpowiada po przeliczeniu około 1:04:00 w półmaratonie.

Rys.2 - Piotr Gładki 1972-2005, rekordzista Polski w półm.

Połówka po polsku...

Mistrzostwa Polski na 21097m rozgrywane są od roku 1992, wcześniej było to 20km. Mistrzami Polski byli:

1975 - SAWICKI Zbigniew - 1:01:26
1976 - SAWICKI Zbigniew - 1:02:28
1977 - JAROSIEWICZ Andrzej - 1:00:22
1978 - PIERZYNKA Zbigniew - 1:01:35
1979 - PIERZYNKA Zbigniew - 1:16:45
1980 - JAROSIEWICZ Andrzej - 1:00:26
1981 - KOPIJASZ Ryszard - 1:01:47
1982 - NIEMCZAK Antoni - 1:00:50
1983 - LORENS Paweł - 1:00:21
1984 - LORENS Paweł - 1:01:14
1985 - LORENS Paweł - 1:00:08
1986 - SAWICKI Wiktor - 1:01:18
1987 - GOŁĘBIEWSKI Mirosław - 1:00:12
1988 - GOŁĘBIEWSKI Mirosław - 1:01:27
1989 - PERSZKE Wiesław - 1:00:37
1990 - BEBŁO Leszek - 59:58
1991 - GAJDUS Grzegorz - 1:01:06
-------------------------------------------------------
1992 - HURUK Jan - 1:04:13
1993 - SUKIENNIK Marek - 1:05:42
1994 - PLAWGO Mirosław - 1:03:56
1995 - BIAŁK Jan - 1:03:48
1996 - BIAŁK Jan - 1:02:57
1997 - GLINKA Waldemar - 1:04:23
1998 - BIAŁK Jan - 1:02:45
1999 - GŁOGOSZ Grzegorz - 1:03:34
2000 - BIAŁK Jan - 1:03:38
2001 - DOBRZYŃSKI Adam - 1:03:18
2002 - OSMAN Artur - 1:04:01
2003 - GLINKA Waldemar - 1:03:22
2004 - DRWAL Piotr - 1:03:49
2005 - DOBRZYŃSKI Adam - 1:05:14
2006 - SZOST Henryk - 1:03:47
2007 - SOWA Arkadiusz - 1:03:47

W latach 1992-1999 MP rozgrywane były w Brzeszczach, w roku 2000 zostały przeniesione do Piły. Niekwestionowanym liderem jeśli chodzi o ilość zwycięstw jest Jan Białk, aż 4-krotnie stawał na najwyższym podium uzyskując rewelacyjne rezultaty (2x >63min). Półmaraton w Pile to impreza na iście europejskim poziomie, wcześniej w latach 1991-1999 był tam rozgrywany bieg na 15km (rek trasy - Jan Białk - 43:49). Tegoroczna edycja dała 5 wyników poniżej 64min w tym 2 autorstwa Polaków.

Rekordzistą Polski na 21,097km jest ś.p.Piotr Gładki, który w Hadze 2000 roku uzyskał 1:01:35. Wcześniej podawano wynik Grzegorza Gajdusa 1:01:03 z Las Vegas 1996r jednak okazało się iż brakowało wówczas 213 metrów.

Obecnie w Polsce mamy całą masę "połówek" mniej lub bardziej prestiżowych, jeszcze kilka lat temu można było wszystkie bez problemu policzyć, teraz jest to sprawa dość problematyczna. Na czym polega fenomen tego dystansu? Hmmm... W świecie biegowym termin "zrobić połówkę" oznacza napewno więcej satysfakcji i zadowolenia niż fakty które mogą kojarzyć się z potocznym rozumieniem tego wyrażnia...